«Розгалас. Штучнага вакол усё больш? Стаўце жывую ёлку!» Радыёблог Максіма Угляніцы (аўдыё)

• Передача: Радиоблог
• Дата: 22.12.2021

Набліжаецца Новы год, і ўсё менш хочацца думаць пра глабальныя ўзрушэнні, пандэміі, сусветныя канфлікты, іншыя праблемы. Зрэшты, адну праблему ўсё ж такі даводзіцца вырашаць многім у гэты перадсвяточны час. Часам нават да канфліктаў даходзіць – праўда, не сусветных, а на ўзроўні адной сям’і. Гучыць гэтая праблема так: жывую ці штучную ёлку ставіць на Новы год?..

Пачакайце казаць у адказ: ну, знайшоў праблему! Пры ўсёй іранічнасці пытання, мне здаецца, праблема глыбей. Проста ў нашым жыцці так шмат з’явілася штучнага і настолькі менш стала жывога, натуральнага, сапраўднага – што толькі на ёлках і застаецца адрывацца!

Самі падумайце: інтэлект вакол нас усё больш штучны, рэчывы ў прадуктах, якія мы ўжываем, – усё часцей “ідэнтычныя натуральным” (гэта ўвогуле як? Або натуральныя, або не!), словы ў паштоўках не напісаны ўручную, а набраныя на камп’ютары…

Возьмем тыя ж ёлачныя ўпрыгажэнні – з якім шанаваннем мы дастём пад Новы год цацкі, што дасталіся нам ад бабуль і дзядуль. Часам здаецца, імкнешся не дыхаць на іх лішні раз – бо ёсць адчуванне чагосьці сапраўднага. У кагосьці нават захаваліся самаробныя варыянты. Нездарма яны перадаюцца з пакалення ў пакаленне. А сённяшнія ўпрыгажэнні… Яркія, крэатыўныя, зробленыя з якога хочаш матэрыялу – але такіх эмоцый часцей за ўсё не выклікаюць. Нейкія яны нежывыя.

І справа не толькі ў навагодніх аксесуарах. Не так даўно ў адной з сацсетак трапіў на групу, дзе абмяркоўваюць аўтамабілі. У тым ліку старыя машыны, якія выстаўляюць у Беларусі на продаж. Аказалася, попыт на аўто мінулых гадоў пэўных марак – проста надзвычайны. Ім можа быць па 30+ гадоў, але выглядаюць цудоўна! Дарэчы, і каштуюць такіх грошай, што ніколі б не падумаў. І размова не пра калекцыйныя аўтамабілі – гэта зусім іншая тэма.

Проста дабротныя аўто, зробленыя для жыцця і людзей, а не для піяру і маркетолагаў. Аўто, у якіх рухавік можа лёгка “пражыць” мільён кіламетраў прабегу, і нічога з ім не здарыцца. Ды няхай нават паўмільёна! Аўто, у аддзелцы якіх дрэва падобнае да дрэва, а скура – да скуры, а не нейкія штучныя замяняльнікі (няхай на гэтай фразе і напружацца экаактывісты).

Асобныя экземпляры зараз каштуюць, як новыя машыны іншых марак, але можна не сумнявацца: яны перажывуць і гэтых новых. У якіх шмат тэхнічных “прымочак”, але, здаецца, усё менш жыцця. Як быццам нейкія пластмасавыя, ненатуральныя. Магчыма, іх адразу робяць з прыцэлам на тое, што кіраваць будуць не людзі, а робаты-аўтапілоты?

Не дзіўна, што ў той групе прачытаў шмат каментарыяў у духу “Вось раней рабілі апараты! Для людзей! На дзесяцігоддзі! А сёння так робяць, каб толькі хутчэй захацелася памяняць на новую і ў чарговы раз выкінуць грошы”. Цікава, што часам такое пішуць зусім маладыя людзі. Так што гэта дакладна не занудства “раней вада была больш мокрая, а трава больш зялёная”.

Ёсць адчуванне, што імклівае развіццё тэхналогій пакуль зусім не робіць жыццё людзей больш напоўненым. Наадварот, многія разгублены: што будзе далей? Пужае гэты прагрэс і пакідае адчуванне штучнасці, ненатуральнасці.

І гэта ж мы пакуль казалі толькі пра рэчы, прадметы, тавары. А як з нематэрыяльным? Не нашмат лепш. Дзіўна сёння чытаць успаміны розных вядомых людзей, як яны маглі збірацца разам з сябрамі, калегамі дома і да раніцы абмяркоўваць кніжныя навінкі або фільмы, спрачацца пра нюансы прафесійнай дзейнасці. А потым класціся спаць хто на падлозе, хто на нейкіх раскладушках на балконе, бо месца асабліва не было. Затое жыццёва было…

Даўно вы такое бачылі? Не, сёння прасцей: зайшоў у сацсетку – і ты як быццам у коле ўсіх сваіх знаёмых і сяброў. Нават тых, хто недзе за акіянам знаходзіцца. Хоць сто чалавек разам збірай – ніякія раскладушкі не патрэбныя. Здавалася б, цудоўная магчымасць – але зноў жа, адчуванне нейкай штучнасці, ненатуральнасці. Таму і дыялогі асабліва не клеяцца. Якія там размовы за чаем да раніцы – тут звычайна вядуць размовы “твітамі”, кароткімі рэплікамі сімвалаў на 100, не больш. І нават, калі разам сабраліся рэальна, не віртуальна, праходзіць некалькі гадзін – і большасць ужо ў сваіх смартфонах сядзіць.

Што і казаць, калі сёння нават многія сусветныя палітыкі пакідаюць адчуванне штучна створаных праектаў. Прыдумваюць маркетолагі такога і адразу ведаюць, што гады на чатыры-пяць хопіць, а потым зламаецца, і трэба будзе новую версію на рынак выпускаць, больш прасунутую і з апошнімі абнаўленнямі. І ўсё менш рэальных лідараў застаецца, ад жыцця, такіх, пра якіх у гістарычных кнігах пішуць.

Карацей, прыклады можна працягваць і працягваць – з кожным днём штучнага ў нашым жыцці становіцца ўсё больш, у самых розных сферах. Але што мы з гэтым зробім? Падобна, ніхто пакуль не ведае дакладна, куды завядзе наш свет такі імклівы “прагрэс”.

Затое ёсць рэцэпт, як паменшыць колькасць гэтай штучнасці ў жыцці. Вяртаемся да таго, з чаго пачыналі. Пастаўце жывую ёлку замест пластыкавай – і адзін толькі яе пах адразу верне вас у дзяцінства. Упрыгожце яе ёлачнымі цацкамі, якія захоўваюцца дома ўжо шмат гадоў – і адчуеце, што яны сапраўдныя. Напішыце віншавальныя паштоўкі сябрам або родным ад рукі – замест таго, каб набываць гатовыя надрукаваныя шаблоны ці дасылаць аднастайныя “твіты” з карцінкамі ў месенджэры.

І, як кажуць, адчуйце розніцу!