00:44, Панядзелак, 1 Сакавіка
"Розгалас. Навошта хлопчыкам «вайнушка», або Дарослыя гульні дзяцей". Радыёблог Максіма Угляніцы (аўдыё)
Падзяліцца:
5 Лістапада 2018
Шырокі розгалас у грамадстве атрымалі дзве нядаўнія гісторыі: спачатку ў Керчы 18-гадовы студэнт політэхнічнага каледжа ўчыніў выбух і расстраляў больш за 20 чалавек, пасля ў Архангельску ў будынку мясцовага ўпраўлення ФСБ 17-гадовы падлетак учыніў выбух, у выніку якога сам загінуў. Галоўнае пытанне, якое хвалюе зараз дарослых (праваахоўнікаў, псіхолагаў, іншых спецыялістаў, проста неабыякавых): што ж за матывы кіравалі падлеткамі, каб яны такое зрабілі? Але разам з гэтым гучыць і іншае, адвечнае пытанне: хто вінаваты?
Здаецца, многія дарослыя ўжо вынеслі вердыкт: канечне, вінаваты інтэрнэт! Маўляў, сённяшнія дзеці могуць знайсці там любую, нават небяспечную для іх інфармацыю, могуць дзяліцца паміж сабой любымі планамі – без нагляду дарослых – а пасля ўчыняць такія трагедыі. Таму трэба забараніць. Не ўвесь інтэрнэт, канечне, - у цяперашнім глабальным свеце гэта наўрад ці атрымаецца, - а тую інфармацыю, якая можа быць небяспечнай для дзяцей. І пляцоўкі пажадана заблакіраваць, на якіх яны могуць дзяліцца сваімі небяспечнымі сакрэтамі.
Добры план, на першы погляд. Але на другі – бессэнсоўны. А на трэці – нават шкодны.
Чаму шкодны? Мяркуйце самі: за некалькі хвілін да выбуху ў Архангельску будучы смяротнік апублікаваў у адным з тэлеграм-каналаў у інтэрнэце папярэджанне аб нападзенні. Было б больш часу – магчыма, здарэнне паспелі б папярэдзіць. Сёння ва ўсіх развітых краінах ёсць і спецыяльныя тэхналогіі, і спецыяльна абучаныя людзі, каб адсочваць такія небяспечныя запісы ў глабальным сеціве. А заблакіруеце вы гэтыя пляцоўкі – будзе яшчэ менш шанцаў спыніць будучага злачынцу.
Чаму ж план забароны яшчэ і бессэнсоўны? А вы проста прыгадайце сваё дзяцінства! Найперш кажу гэта мужчынам, былы хлопчыкам. Калі я быў падлеткам, не было нават намёку на нейкі інтэрнэт. Поўны вакуум у гэтым сэнсе – ніякай небяспечнай інфармацыі. Але мы са школьнымі сябрамі выдатна ведалі, што можна зрабіць са звычайнага ключа з адтулінай (часцей за ўсё бралі ключы ад мэблі), звычайнай шрубы і звычайнай серы ад запалак. Збіралі самаробныя «петарды» проста ў двары і, калі бабахала, разбягаліся ў розныя бакі. Або ішлі ў бліжэйшы гаспадарчы магазін, набывалі там селітры, праводзілі іншыя маніпуляцыі і выпрабоўвалі нашы прылады ўжо ў закінутым бамбасховішчы, якое было проста ў суседнім двары.
Заўважце – ніякіх рэцэптаў я не прыводжу, каб выпадкова хтосьці не паўтарыў. Але – чорт пабяры! - дзе ж мы бралі тыя рэцэпты? Інтэрнэту ж не было! У кнігах чыталі ці што? Насамрэч са мной дзяліліся сакрэтамі мае тагачасныя сябры, а ім (я так думаю) расказвалі іх больш дарослыя знаёмыя. У кагосьці брат старэйшы быў, у каго яшчэ хто. Як у свой час з імі самімі таксама дзяліліся інфармацыяй яшчэ больш старэйшыя хлопцы. Вось так – з вуснаў у вусны, з пакалення ў пакаленне – і перадаваліся гэтыя «мужчынскія веды».
Дарэчы, пра кнігі. І там можна было знайсці. Адна з любімых кніг майго дзяцінства - «Звычайныя прыгоды «алімпійца» Міхаіла Янохіна» пісьменніка Альберта Іванова. Адзін з эпізодаў памятаю да сёння: як галоўныя героі – падлеткі – цытуюць рэцэпт выбуховай сумесі, прапісаны ў рамане Жуля Верна «Таямнічы востраў». Запомніў таму, што тады ўпершыню прачытаў незвычайнае слова «нітрагліцэрын». Дык што – цяпер і гэтыя кнігі забараніць? Бо рэцэпт там прапісаны дакладна, з усімі інгрыдыентамі.
Але ж у нас, колькі б мы ні эксперыментавалі, ніколі нават у думках не было прычыніць шкоду іншым людзям. І ўвогуле каму-небудзь. Гэта былі звычайныя (не самыя, канечне, разумныя) для падлеткаў захапленні – якімі яны былі і многія пакаленні да нас.
Як гуляюць многія пакаленні хлопчыкаў у «вайнушку». Мы гэта рабілі з самым розным арсеналам. З дзіцячымі рэвальверамі сістэмы наган, якія былі, напэўна, у кожнага другога савецкага хлопчыка (здаецца, і сёння я памятаю пах пістонаў на папяровай стужцы, якія запраўляліся ў гэты пісталет). З пластмасавымі кулямётамі. Пазней – у класе пятым-шостым – у нас з'явілася новая мода: купляць пластыкавыя «маслёнкі», заліваць у іх халодную ваду і пасля хадзіць невялікімі групамі па суседніх дварах. Злавілі кагосьці са знаёмых – і пачынаем вадзяны бой на «маслёнках». Калі аднаго паліваюць халоднай вадой адразу з чатырох-шасці рук – паверце, прыемнага мала, тут і пісталетаў ніякіх ужо не трэба. Адрэналін быў яшчэ той!
Карацей, хлопчыкі гулялі, гуляюць і, напэўна, будуць гуляць у «вайнушку». Дарэчы, і не толькі хлопчыкі – некаторыя дзяўчаты таксама далучаюцца. Раней вось не было інтэрнэту – а ўсё роўна гулялі. Але неяк не гучала прапаноў узяць і забараніць усе ваенныя фільмы. Псіхолагі кажуць: пакуль вайна ёсць у жыцці дарослых – у яе будуць гуляць дзеці. Як у любой ролевай гульні, тут ёсць плюсы: развівае навыкі камунікацыі з аднагодкамі, загартоўвае фізічна, дапамагае пазбаўляцца ад агрэсіі і іншых негатыўных эмоцый. Зноў жа – такія гульні дапамагаюць расціць з хлопчыкаў патрыётаў, якія ў будучыні (калі не дай бог што) будуць абараняць Радзіму і родных ужо з сапраўднай зброяй у руках.
Дзе ж тут адбываецца збой? Чаму часам цалкам нармальныя дзіцячыя гульні перарастаюць у трагедыі, пра якія мы ўзгадалі спачатку? Канечне, інтэрнэт і ў цэлым рэаліі, у якіх растуць сённяшнія дзеці, робяць свой негатыўны ўклад. Але ў любым выпадку вінаваты дарослыя.
Якія не даглядзелі за сваімі дзецьмі. Не пацікавіліся, чым яны займаюцца ў вольны час. Не паказалі на сваім прыкладзе, што такое добра, а што такое дрэнна. Не спахапіліся, калі ўбачылі ў сваіх (і нават у чужых!) дзяцей небяспечныя інтарэсы. Не задумваючыся, прадалі падлеткам зброю (як у выпадку са стралком у Керчы). І гэтак далей і гэтак далей.
Карацей, дзеці толькі адлюстраванне - вінаваты дарослыя. А не інтэрнэт. І перакладваць адказнасць, на мой погляд, не вельмі сумленна.