Кропкі над «і». Кінафестываль "Лістапад" абвясціў конкурсную праграму. Радыёблог Аляксандра Шустэра (аўдыё)

Міжнародны кінафестываль “Лістапад” аб’явіў праграму. Пакуль не ўсю – толькі конкурсную. А ў Мінску – як у Берліне - самае цікавае шукаць трэба ў паралельных праграмах. Іх расклад стане вядомы на днях. Але і сярод тых прэм’ер, якія ўжо абвешчаны - ёсць карціны, што заслугоўваюць увагі.

У конкурсе “Маладосць на маршы” гэта найперш “Цесната” рэжысёра Канцеміра Балагава. Падзеі, пра якія расказвае стужка, адбыліся ў канцы 90-х у Нальчыку. З яўрэйскай абшчыны напярэдадні вяселля выкрадаюць маладых – і бацькі вымушаны плаціць выкуп. Сродкі збіраюць усім светам, але іх усё роўна не хапае. Выхад адзін – прадаць аўтамайстэрню і выдаць замуж дачку. І калі з першым галоўная гераіня Ілана, што цэлымі днямі корпаецца ў машынах, яшчэ можа неяк змірыцца, то “продаж” сябе бацькам не даруе, хоць і любіць выкрадзенага брата не менш за іх. Валявая і свабодалюбная, яна не гатова на такую ахвяру, ды і любімы хлопец у яе ёсць – кабардзінец Залім. Які, дарэчы, сям’і не падабаецца – маўляў, не магла ўжо сярод “сваіх” знайсці вартага.

Залім таксама не спяшаецца прадстаўляць Ілану сябрам, а калі ўсё ж вымушаны гэта зрабіць – просіць не ўзгадваць нацыянальнасць. Адзін з самых уражваючых момантаў – калі кампанія напіваецца і пачынае пяліцца ў экран, на якім сярод кліпаў Містэра Крэда і Таццяны Буланавай узнікае аматарскае відэа з ахопленай вайной Чачні, якое падаграе ксенафобію, і вечарынка ледзь не завяршаецца трагедыяй. Пасля ціску і сварак у бацькоўскім доме Ілана адчувае сябе чужой і побач з каханым. Цесната душэўная, калі хочацца збегчы – а няма куды, узмацняецца цеснатой фізічнай. Усе падзеі адбываюцца ў маленькіх пакоях, калідорах і завулках. Клаустрафобныя пачуцці  - ужо ў гледача - выклікае і архаічна сціснуты фармат экрана.

У Канах, дзе фільм удзельнічаў у прэстыжнай праграме “Уласны погляд”, Балагаў атрымаў прэстыжны прыз кінапрэсы. І гэта не толькі прызнанне яскравага дэбюта. Кінафестывалі, як і напрыклад нобелеўскі камітэт, які ўручае прэмію ў галіне літаратуры, звяртае ўвагу на работы, што адкрываюць новыя тэрыторыі. (Напрыклад, дзякуючы Маркесу мы ўяўляем Калумбію, Патрык Уайт “адкрыў” цэлую Аўстралію, а Льёса стварыў вобраз Перу). Так і яшчэ ўчора мала хто ведаў, чым адметны кінематограф Кабардзіна-Балкарыі, і што ён увогуле ёсць. А цяпер гэта больш не белая пляма на кінакарце Еўропы.

Калісьці, я ўпэўнены, заявіць пра сябе і Беларусь. Нашы маладыя незалежныя рэжысёры не тое каб прагрымелі, але хаця б былі запрошаны на многія прэстыжныя кінаагляды. Імёны Мікіты Лаўрэцкага, Андрэя Куцілы, Мітрыя Сямёнава-Алейнікава і іншых ведаюць прынамсі рускамоўныя кінаманы. А ў тых жа Канах Мікалай Лаўрэнюк і Сяргей Каласоўскі перамаглі ў сцэнарным конкурсе. І загучала - пакуль шэптам - словазлучэнне “беларуская новая хваля”.

Надзею на тое, што пра яе загавораць грамчэй, дае прысутнасць нашай карціны ў конкурсе “Маладосць на маршы” – упершыню за яго сямігадовую гісторыю. Амаль за ўсімі рэжысёрамі, тут прадстаўленымі, цікава сачыць у далейшым. У свой час у гэтую праграму трапіў, напрыклад, дэбютны фільм Дам’ена Шазэла, што сёлета пакарыў Оскар з “Ла-Ла-Лэндам”. Так што адборшчыкі ведаюць сваю справу. Дырэктар праграм ігравога кіно Ігар Сукманаў выказаў надзею, што паўнаметражны дэбют беларускі Юліі Шатун упішацца ў лінейку яркага еўрапейскага кінематографа маладых аўтараў. А на маё пытанне, чым зацікавіў яго фільм "Заўтра", адказаў – поглядам на нашу рэальнасць, без нейкіх неверагодных вынаходстваў, але з цікавай, рытмічнай пабудовай фабулы.

Такі прэцэдэнт, як трапленне ў конкурс маладога кіно, дае падставу спадзявацца ўбачыць нарэшце беларускі фільм і ў асноўным конкурсе. Фармальна такім можна канечне лічыць новую стужку Сяргея Лазніцы “Лагодная” – але толькі таму, што рэжысёр нарадзіўся ў Баранавічах. Дачынення да нашай кінематаграфіі ён даўно не мае. Дарэчы, сама карціна атрымала змешаныя водгукі, а значыць, яе абавязкова трэба глядзець, каб скласці ўласнае меркаванне.

Сапраўдныя кінаманы напэўна не прапусцяць фільм Валескі Грызебах “Вестэрн” – асабліва тыя, хто неабыякавы да аўтараў так званай “берлінскай школы”.  Новую работу Шарунаса Бартаса “Іней”. Стужку Вацлава Кадрнкі “Маленькі крыжак”, што святкавала трыумф у Карлавых Варах. І чарговую румынскую прэм’еру (здаецца, апошнія гадоў 10 без іх не абыходзіўся ні адзін “Лістапад” – столькі аўтараў еўрапейскага маштабу працуюць зараз у гэтай краіне) – “Парароку” Канстанціна Папеску.

Падрабязнасці пазаконкурснай праграмы нас яшчэ чакаюць, але ўжо вядома, што мінчане ўбачаць стужку “Квадрат” Рубена Эстлунда, што перамагла сёлета ў Канах. Пакажуць і фільм-уладальнік “Залатога мядзведзя” “Пра цела і душу”. А для тых, хто хоча ўбачыць больш і пры гэтым не губляць часу на набыццё квіткоў, арганізатары ўпершыню ўводзяць абанементы. Яны будуць дзейнічаць на ўсе конкурсныя праграмы (акрамя “Лістападзіка”) і вячэрнія фестывальныя “хіты”. Дадаецца і новая пляцоўка – мультыплекс Falcon Club “Буцік кіно”, што таксама зручна – не трэба будзе бегчы з аднаго сеанса на другі з “Цэнтральнага”, напрыклад, у “Піянер”. Гэта, дарэчы, сусветная тэндэнцыя. У мультыплексах прапісаліся кінаагляды ў Берліне, Маскве і Таронта. Прыемна, што ў нагу з часам рухаецца і фестывальны Мінск.